Meester van herstelkracht

Heb jij enig idee wat een Spaanse aak is? Ik dacht meteen aan een boot, maar dat was het niet. De andere naam voor de Spaanse aak is veldesdoorn (acer, ahorn, maple, évable sycamore). Oké, een boom dus. Blijkbaar is deze boom wijd verspreid en inheems in Nederland, maar ik kende ‘m niet en al helemaal niet onder die aparte naam Spaanse aak.

Volgens het Woodenboek der Nederlandse Taal is aak een gewestelijke vorm van eik. De bast en het hout van de Spaanse aak heeft wel wat weg van dat van de eik, maar de bladeren zijn heel anders. Spaans betekent hier niet afkomstig uit Spanje, maar heeft de betekenis van buitenlands, vreemd. Vreemde eik, dus.

Maar zo vreemd is hij niet en jij kent ‘m ook. Want als ik je deze foto laat zien, weet je het meteen:

Juistem! Die gave propellertjes die zo prachtig draaiend dalen in de wind en die je zo grappig op je neus kunt plakken, komen van de Spaanse aak. Of ik zal ‘m vanaf nu veldesdoorn noemen, dat sluit wat herkenbaarder aan op de typische vorm van esdoornbladeren (die ik vroeger al zo mooi vond in de Canadese vlag).

In mijn nieuwsbrief van augustus 2020 vroeg ik me af waar in mijn omgeving ik een es kon vinden. Een uurtje later vond ik ‘m tijdens mijn ochtendwandeling. Deze keer vroeg ik me af waar in mijn wijk een veldesdoorn te vinden is. En tjee, in het plantsoen op nog geen honderd meter van mijn huis vond ik een wel heel bijzondere. Deze veldesdoorn was blijkbaar ooit bijna tot aan de grond afgezaagd. Op zich is dat niet zo’n probleem, want als je een beetje stronk laat staan, komen er wel nieuwe scheuten waarmee de boom verder groeit. Aan deze veldesdoornstronk telde ik maar liefst achttien nieuwe stammen! Wat een herstelkracht!

Veldesdoorn kan tot tweehonderdjaar oud worden, twaalf meter hoog (als struik in heggen), heeft disamara (twee gevleugelde nootjes), helpt om de bodem te verbeteren; het hout wordt gebruikt voor gereedschap, zoals kwasten, schaakborden, wichelroedes, nappen; het hout wordt gebruikt voor instrumenten, zoals harpen, luiten en violen. In sommige culturen is de esdoorn goed tegen heksen (als je ze zou willen vermijden). Het orakel van de veldesdoorn uit het Tree Angel Oracle van Fred Hageneder roept je op:

Doe het! Maak de klus af!
Je hebt de handen en de woorden,
De kracht en de geest.
Het is tijd om in actie te komen.
Weef liefde in je werk
En zaai de zoetste vruchten
Voor de kinderen van morgen.

Ik kijk er al naar uit deze meester van herstelkracht vaker te gaan ontmoeten.

Bronnen:

• Olivier van Renswoude van Taaldacht schreef het mooie etymologische stukje over de Spaanse aak. Daar komt ook de Westgermaanse naam matelder voor veldesdoorn in voor. Der is het oude woord voor boom, dat in de loop der tijd verbasterd is tot doorn. Je vindt die toevoeging daardoor ook bij bomen die geen doornen hebben (zoals esdoorn: esder, esboom). Van Renswoude sluit af met de oproep om die arme Spaanse aak een mooie oude passende Nederlandse naam te geven: are, matelder of aver. Mee eens! Matelder doen? Maserijn (zie volgende bron) vind ik overigens ook een prachtnaam.
  Zie: TaalDacht, de zeker niet Spaanse aak
   
• Een andere uitgebreide beschrijving (ook van vele prachtige etymologische namen, zoals maserijn wat zoiets als knoestenhout betekent), oude mythen en verhalen vind je bij Volkoomen, Acer.
   
• Het gedicht komt uit The Tree Angel Oracle van Fred Hageneder, geïllustreerd door Anne Heng, uitgeverij Earthdancer.

CW/2020sept

/ | \